Sluiten

› Home › Boeren tussen Boomwallen laat duidelijke resultaten zien voor biodiversiteit en grasland

Boeren tussen Boomwallen laat duidelijke resultaten zien voor biodiversiteit en grasland

De bijeenkomst Boeren tussen Boomwallen op 11 november bij De Pleats in Burgum trok een volle zaal met 55 aanwezigen. Boeren, onderzoekers en gebiedspartners uit de Noardlike Fryske Wâlden gingen met elkaar in gesprek over de waarde van boomwallen en kruidenrijk grasland voor biodiversiteit, bodem, grasopbrengst en vee.

Van apotheek tot onderzoeksprogramma
Het onderzoek Boeren tussen Boomwallen komt voort uit een eerder project ‘Boomwal als apotheek en bron van biodiversiteit’. In 2022 werd samen met boeren een inventarisatie gedaan van hun belangrijkste vragen: wat doen boomwallen met mijn bodem, mijn gras en mijn vee?
Daaruit kwamen vijf thema’s die nu de kern vormen van het programma:

Koolstofvastlegging
Biodiversiteit
Diergezondheid en dierwelzijn
Landschapskwaliteit
Klimaatrobuustheid

Zeven boerenbedrijven doen actief mee. Op hun erven is bijna 100 kilometer aan landschapselementen onderzocht, verdeeld over 731 elementen zoals elzensingels en houtwallen.

Kruidenrijk grasland en biodiversiteit
Parallel loopt het project Kruiden tussen de Coulissen, dat kijkt naar verschillende vormen van kruidenrijk grasland in het coulisselandschap. Onderzocht wordt wat de meerwaarde is van ingezaaid kruidenrijk grasland ten opzichte van gangbaar grasland en van semi-natuurlijk grasland (zoals in SBB-reservaat).

Belangrijkste inzichten:

Insecten zijn vaak gebonden aan een specifieke habitat; uitwisseling tussen grasland en boomwallen lijkt beperkt.
Ingezaaid kruidenrijk grasland biedt voor de eerste snede minder nectar dan semi-natuurlijke percelen, maar later in het seizoen evenveel. En veel meer dan gangbaar grasland.
Het ingezaaide kruidenrijk grasland levert een intermediaire eiwitopbrengst en bevat meer mineralen dan gangbaar grasland.
In ingezaaid kruidenrijk grasland komen in totaal niet méér insecten voor dan in gangbaar grasland, maar wel insecten van een groter formaat.
In ingezaaid kruidenrijk grasland zitten de meeste vliegende insectenfamilies en insectensoorten van droog open grasland die in de andere graslandtypen niet zitten.
Semi-natuurlijk grasland heeft de grootste diversiteit van loopkevers en lopende insecten in totaal en van zweefvliegen.

Invloed van boomwallen op gras en insecten
Onderzoekers lieten tijdens de bijeenkomst zien hoe boomwallen invloed hebben op graslandopbrengst, voederkwaliteit en insectenleven. Boomwallen zijn belangrijk voor het microklimaat van het perceel. Vlak langs de boomwal is er een negatief effect op de grasgroei, maar verderop in het perceel is er een betere grasgroei. Noord- en zuidkant van de wal verschillen duidelijk in bodemvocht en temperatuur en daarmee ook in aantallen insecten.

De voorlopige resultaten zijn deels positief, deels minder. In de Noardlike Fryske Wâlden doen insecten het opvallend goed vergeleken met andere graslandgebieden. Onderzoeker Arjen Strijkstra vatte het treffend samen: “Hoe de NFW het doet vergeleken met andere gebieden? Fucking goed! En dat mogen we breeduit delen.”

In vervolgonderzoek willen de onderzoekers onder meer kijken naar het nectaraanbod bij boomwallen en hoe dit insecten ondersteunt. Vanuit de zaal kwamen ook praktische ideeën, zoals het ontwikkelen van een verdienmodel voor boomwallen door vrijgekomen snippers lokaal te benutten via vermicompost (compost gevormd door wormen). De kapcyclus kan daarin een belangrijke rol spelen.

Kernpunten uit de projecten
Boeren tussen Boomwallen

Koolstofvastlegging: bestaande certificeringsmethoden zijn beperkt toepasbaar. Van koolstofvastlegging is door het hakhoutbeheer geen sprake, wel van vervanging van fossiele brandstof.
Biodiversiteit: eerste data laten beperkt positieve effecten zien op de aanwezigheid van insecten en broedvogels
Diergezondheid en welzijn: inzicht in functionele interacties tussen grasland, landschapselementen en vee.
Landschapskwaliteit: veldmetingen helpen bij beter beheer van kwaliteit, leeftijd, kruid- en struiklaag en diversiteit; Amerikaanse vogelkers is een aandachtspunt.
Klimaatrobuustheid en grasopbrengst: nabij boomwallen is 1 tot 5 meter vanaf het element vaak niet rendabel. Er is minder gewasgroei en nutriënten worden hierdoor minder goed opgenomen, wat de kans op uitspoeling vergroot. Voor het totaalplaatje moet ook gekeken worden naar positieve effecten op de grasgroei op grotere afstand van de wal.

Kruiden tussen de Coulissen

Semi-natuurlijk grasland scoort voor insecten meestal hoger dan ingezaaid kruidenrijk grasland.
In ingezaaid kruidenrijk grasland komen in totaal niet meer insecten voor dan in gangbaar grasland, maar er zitten wel bepaalde soorten die in de andere graslandtypen niet voorkomen.
Zaadmengsels voor kruidenrijk grasland zouden meer vroegbloeiende soorten moeten bevatten.

De bijeenkomst maakte duidelijk dat boeren in de Noardlike Fryske Wâlden vooruit willen. Door kennis te delen, samen te meten en ervaringen uit te wisselen, groeit het inzicht in hoe boomwallen bijdragen aan biodiversiteit, veevoerkwaliteit en klimaatrobuustheid.

Informatie en downloads
Meer informatie over de onderzoeken en uitkomsten vindt u op de projectpagina’s Boeren tussen Boomwallen en Kruiden tussen de Coulissen. Binnenkort komen ook de factsheets beschikbaar met daarin alle onderzoeksresultaten. Houdt daarvoor de website en onze nieuwsbrief in de gaten. Hieronder zijn de PDF‑versies van de presentaties van de bijeenkomst beschikbaar. Ideaal om de gegevens rustig door te nemen of te delen met collega‑boeren.

Samen werken aan een sterk landschap
De Noardlike Fryske Wâlden laten zien dat landbouw en natuur prima samen kunnen gaan. Boomwallen zijn geen randversiering, maar een krachtbron voor biodiversiteit, graslandopbrengst en een toekomstbestendig boerenbedrijf.