De arme zandgronden rond Harkema hebben de natuur en cultuur gevormd. Vroeger bestond de hele streek uit heide en was landbouw er nauwelijks mogelijk. Gezinnen leefden onder erbarmelijke omstandigheden. De armste mensen woonden in een plaggenhut, zoals die te zien is in het themapark De Spitkeet.
Dykswâlen
In de wijde omgeving ontstonden na het ontginnen van hoogveen grote heidevelden. Van de tienduizenden hectares heide is minder dan een hectare overgebleven. Ten zuiden van Sumar is deze vegetatie nog te vinden: de Sumarreheide. Ook bij De Spitkeet groeien heideplanten. Wie rond het themapark loopt, ziet ook mooie houtwallen, dykswâlen in het Fries. Dit zijn langgerekte aarden wallen met daarop bomen en struiken. Ze zijn destijds door boeren aangelegd als perceelafscheiding en zijn nu belangrijk voor diverse planten en dieren.
Zand
Tussen 1850 en 1950 was de regio dunbevolkt. Je zag er vooral kleine boerderijtjes (Wâldhúskes) met vaak maar één koe en één geit. Vaste teelt in de moestuin waren de wâldbeantsjes (Friese gele woudbonen). Dit gewas gedijde goed op het weinig vruchtbare zand. De gedroogde, energierijke bonen kon men ook in de wintermaanden eten. Met de komst van kunstmest in de vorige eeuw lukte het de boeren om meer opbrengst van het land te halen. De landbouw won snel terrein ten koste van de heide.
Openluchtmuseum
Het themapark De Spitkeet toont op een groot terrein van ruim vier hectare hoe mensen op de arme heide in Fryslân en Groningen leefden en werkten tussen ongeveer 1850 en 1950. Op het park is veel te zien, onder andere een plaggenhut (spitkeet), een Wâldhúske, een holwoning, een klokkenstoel en oude gereedschappen en werktuigen. Verder is er een expositieruimte en een bijzondere speeltuin. Het openluchtmuseum is geopend van april t/m oktober.
De Spitkeet
www.despitkeet.nl
De Dunen 3
9281 KT Harkema
T: 0512-840431