Houtwallen tegen hittestress bij koeien: kansen voor koe én boer
In het project Boeren tussen Boomwallen onderzochten twee studenten van Hogeschool Van Hall Larenstein de invloed van houtwallen en elzensingels op het gedrag van melkkoeien tijdens hete zomerdagen in de Noardlike Fryske Wâlden (NFW). Het doel: Inzicht krijgen in hoe landschapselementen kunnen bijdragen aan het verminderen van hittestress bij vee.
Gedragsonderzoek op twee boerderijen
Op twee melkveebedrijven werden koeien geobserveerd tijdens zowel normale als hete dagen. Normale dagen hadden een temperatuur onder de 21 graden en hete dagen hadden een temperatuur boven de 27 graden. Duidelijk werd dat koeien bij hitte aanzienlijk minder grazen (bedrijf 1: 53% → 12% van de dag) en meer rusten. Dit past bij eerder onderzoek dat laat zien dat koeien onder hittestress hun activiteit beperken om oververhitting te voorkomen (De Vries, M., Hoving, I., van Dixhoorn, I., Ruijter, D., & Zom, R. (2023)).
Verschillen tussen de twee boerderijen – zoals wel (bedrijf1) of geen toegang (bedrijf 2) tot een schaduwrijke stal overdag – beïnvloedden het gedrag. Zo graasden koeien zonder toegang tot de stal meer, maar herkauwden minder. De koeien met toegang tot de stal waren meer in beweging en graasden minder, maar herkauwden in verhouding meer. Het effect van boomwallen op het schaduwgebruik kon helaas niet volledig worden vastgesteld door ontbrekende data op koelere dagen.
Enquête onder melkveehouders
Een aanvullende enquête gaf inzicht in de zorgen en maatregelen van boeren. Veel melkveehouders zijn zich bewust van hittestress en treffen al maatregelen zoals ventilatie in de stal, extra water en schaduw in de weide. Boomwallen worden door een deel van de boeren als kansrijk gezien, al vormen kosten en extra werk nog barrières voor brede toepassing.
Praktische lessen
Het onderzoek bevestigt dat koeien hun gedrag aanpassen bij hitte en toont aan dat landschapselementen, zoals houtwallen, mogelijk een rol kunnen spelen in het verminderen van hittestress. De resultaten onderstrepen het belang van schaduw in het weiland. Boomwallen kunnen bijdragen aan dierenwelzijn én duurzaamheid – een win-winsituatie voor koe, boer en landschap.
Meer weten? Neem contact op met Marieke Jelsma via marieke.jelsma@hvhl.nl